بررسی اصول اساسی تربیت مدنی (با رویکرد اسلامی)

"تربیت مدنی" مورد توجه روز افزون سیاست‌گذاران نظام‌های آموزشی است. در جامعه‌ی ایران نیز، با توجه به تحوّلات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی صورت گرفته از دوران مشروطیت به این سو، و بخصوص در دوران پس از انقلاب اسلامی، توجه به مقوله‌ی تربیت مدنی از اهمیّت ویژه‌ای برخوردار شده است. اما از آنجا که تحقّق ایده‌های تربیتی در هر جامعه‌ای متضمّن وجود شرایط فرهنگی و اجتماعی مناسب است لذا کشف زمینه‌های ذهنی و فرهنگی لازم برای تحقق آرمان‌های جامعه‌ی مدنی از کارهای مهمّی است که در راستای تربیت مدنی در ایران باید صورت گیرد. بر این اساس، هدف عمده‌ی این پژوهش آن است که با کشف و بررسی معانی و جنبه‌های ارزشی و فرهنگی اصول جامعه‌ی مدنی، میزان تناسب و هماهنگی آنها با ارزش‌های فرهنگی و دینی جامعه‌ی ایران معلوم گردد. بنابراین، چنانچه برای اصول تربیت مدنی و مفاهیم مدنیت خواهی و تربیت مدنی و جامعه‌ی مدنی محتوای ارزشی و دینی قائل باشیم، در آن صورت کشف معانی مندرج در این مفاهیم و تنظیم آن‌ها به منظور ساخت یک ساختار بومی از ایده مدنیّت‌ خواهی و تربیت مدنی برای دست اندرکاران آموزش و پرورش ایران از اهمیت شایانی بر خوردار خواهد بود. مهمترین اصولی که در این مقاله مورد تحلیل و بررسی قرار گرفته‌اند، عبارتند از: اصل احترام به حقوق و آزادی‌های فردی و اجتماعی، اصل احترام به قانون و قانون‌مداری، اصل احترام به حقوق شهروندی، اصل مشارکت و فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی، اصل مسئولیت‌پذیری اجتماعی، اصل استدلال و عقلانیت، اصل مدارا و تسامح، اصل گفتگو، اصل نقد و ارزیابی و اصل توجه به کثرت گرایی روشی. در پایان تأکید شده است که این اصول با ارزش‌ها و فلسفه‌ی حاکم بر جامعه‌ی ما که یک جامعه‌ی دینی است، تطابق و هماهنگی دارد و لذا سرمایه‌گذاری برای تربیت نسلی که به ارزش‌های مدنی معتقد بوده و در عمل پاسدار این ارزش‌ها باشد می‌تواند به عنوان یک توصیه‌ی دینی و آموزشی و پرورشی تلقی شود.